Dursun Erkılıç
Ferda Balkaya Çetin’in yeni kitabı Baktığım Yerden, edebiyatın özel ve özgür türlerinden biri olan denemeyi odağına alıyor. Şiirle başladığı edebiyat yolculuğuna deneme ile devam eden Çetin, bu türün tarihsel gelişimine dair de kapsamlı bir bakış sunuyor.
Yayınevi sahibi Şeref Yılmaz'ın 'deneme' ve Ferda Balkaya Çetin'in kitabıyla ilgili değerlendirmesi değerli ve anlamlı. Yılmaz, özetle şu değerlendirmelerde bulunuyor:
Deneme, dünya edebiyatında ilk kez Montaigne ile ortaya çıkmış olsa da, uzun yıllar boyunca yaygınlaşmamış bir tür. Türk edebiyatında ise Cumhuriyet dönemiyle birlikte gelişmeye başlamış; Tanzimat döneminde deneme örneklerine rastlanmıyor. Beşir Fuat’ın bazı yazıları bu türe yaklaşsa da, onu tam anlamıyla bir denemeci olarak tanımlamak güç.
Nurullah Ataç, denemenin bizdeki ilk gerçek ustasıdır
Deneme türünün Türkiye’deki ilk önemli ismi Nurullah Ataç olarak kabul ediliyor. Onun kaleme aldığı yazılar, türün temel niteliklerini taşıyan ilk örnekler arasında yer alıyor. Ataç’tan sonra Suut Kemal Yetkin’in sanat ağırlıklı metinleri, Selim İleri’nin ve Salah Birsel’in oylumlu yazıları denemenin gelişimine katkı sağladı. Attila Birkiye’nin “Yağmura ve Romantikliğe Dair” başlıklı denemesi ise, türün en çok paylaşılan örneklerinden biri hâline geldi.
Mithat Enç, Ahmet Turan Alkan, Ali Çolak gibi yazarlar da denemenin edebiyatımızda yerini sağlamlaştırmasına katkı sunan isimler arasında.
Deneme, bilgiyle yoğrulmuş duygu dolu bir türdür
Deneme yazarı; ansiklopedik bilgiye sahip, düşünceyi süzgeçten geçirip duyguyla harmanlayarak sunan bir yarı filozoftur.
Makale gibi ispat kaygısı taşımaz; aksine, düşüncenin özgürce biçimlenmesine olanak tanır. Deneme; edebiyat, felsefe ve yaşam arasında köprü kuran özgün bir alandır.
Ferda Balkaya Çetin’in Baktığım Yerden adlı yeni kitabı da bu özgünlüğü hem biçimsel hem içerik olarak taşıyor ve deneme okurları için yeni bir soluk vadediyor.
