ABD’nin Irak’taki askerî varlığını azaltma süreci devam ederken, Suriye'de planlanan çekilme askıya alındı. ABD’nin Irak'tan çekilen güçleri, Irak Kürdistan Bölgesi ile Kuzeydoğu Suriye’ye kaydırılıyor. Öte yandan, Şam yönetimine bağlı birliklerle Suriye Demokratik Güçleri arasında son günlerde yaşanan çatışmalar Tişrin Barajı çevresinde yoğunlaştı.
T24’ten Namık Durukan’ın haberine göre, ABD yönetimi 2023 sonunda duyurduğu Irak’tan kademeli çekilme planını hayata geçirirken, Suriye’deki paralel geri çekilme sürecini durdurdu. ABD’nin Irak’taki terörle mücadele görevlerini yerel güvenlik güçlerine devretmesiyle bölgedeki asker sayısı azaltılırken, Kuzeydoğu Suriye’deki askeri hareketlilik dikkat çekici biçimde arttı.
Al-Monitor’da yer alan bilgilere göre, ABD istihbarat birimleri, Aralık 2024’te Beşar Esad yönetiminin düşmesiyle kurulan geçici hükümetin istikrarına dair endişeler taşıyor. Yeni yönetim, eski Heyet Tahrir el-Şam lideri Ahmed Şara'nın öncülüğünde oluşturulmuştu. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, mayıs ayında Kongre’de yaptığı konuşmada, Şara liderliğindeki yönetimin ABD desteği olmaksızın "haftalar içinde dağılabileceğini" belirtmişti.
Sahadaki gelişmeler ise özellikle stratejik öneme sahip bölgelerde yoğunlaşıyor. Şam yönetimine bağlı ordu birlikleri ile SDG arasında, Tişrin Barajı çevresinde çıkan çatışmalar devam ediyor. Ayrıca, Halep’in Kürt nüfusun yoğunlukta olduğu Eşrefiye ve Şeyh Maksut mahallelerine giden bazı yollar, Suriye ordusu tarafından kapatıldı.
Irak’tan çekilme Suriye’de güçlenme
ABD, Irak’taki IŞİD karşıtı operasyonların büyük bölümünü durdururken güvenliği merkezi ordu güçlerine devretti. Ülkeden çekilme süreci ise hızla devam ediyor. Ancak Suriye’de planlanan çekilme ise birkaç aydır durdurulmuş durumda. Bu karar, yeni İslamcı hükümetin istikrarına dair kaygılar nedeniyle alındı. ABD’li iki yetkilinin Al-Monitor’a verdiği bilgiye göre, Washington’daki istihbarat değerlendirmeleri, eski Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) lideri Ahmed el-Şara’nın başında olduğu hükümetin kırılgan yapısının çekilmeyi erteleyen ana unsur olduğunu ortaya koydu.
“Destek olmazsa haftalar içinde çöker”
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, mayıs ayında Senato’da yaptığı açıklamada, ABD desteği olmadan Şara liderliğindeki koalisyonun “haftalar içinde çökebileceğini” ve bunun yeni bir iç savaşı tetikleyebileceğini söyledi. Bir üst düzey ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi de gazetecilere yaptığı açıklamada, “Son dört aydır statükoyu koruyoruz” diyerek çekilme planının durduğunu doğruladı.
Yeni yönetim altında şiddet
Aralık 2024’te Beşar Esad rejimini deviren Sünni İslamcı milisler, iktidara geldikten sonra iki büyük mezhep çatışmasına karıştı. Bunlardan biri Alevi çoğunluğun yaşadığı Lazkiye’de, diğeri ise Dürzi nüfusun yoğun olduğu Süveyda’da yaşandı. İnfazlar ve toplu katliam iddiaları, azınlık topluluklarında büyük endişe yarattı. Pentagon raporları, Şara’nın güçlerinin “şimdilik” Şam dışındaki bölgelerde kontrol sağladığını ancak “dağınık” olduğunu ve azınlık bölgelerinde düzeni sağlamaktan uzak göründüğünü bildirdi.
ABD’nin kaygıları
ABD yetkilileri, mezhep şiddetinin diğer bölgelere yayılmasından ve bunun komşu ülkeleri de istikrarsızlaştırmasından endişe ediyor. Yetkililer, IŞİD’in hâlâ Suriye’de ciddi bir tehdit olmaya devam ettiğini vurguladı. Bir ABD’li savunma yetkilisi, “Yeni hükümetin kırılganlığı çok açık. Biz de hükümetin nasıl şekilleneceğini ve güvenlik yapısının nasıl olacağını görmeden adım atmayacağız” dedi.
IŞİD tehdidi devam ediyor
Yetkili, Suriye'deki asker sayısını açıklamaktan kaçındı ancak sayının 2 binin altında olduğunu, 2019’daki 900 askerlik seviyenin üzerinde bulunduğunu belirtti. Suriye’de hâlâ yaklaşık 9 bin IŞİD mensubu erkek ve 21 binden fazla aile üyesi, kamplarda ve hapishanelerde tutuluyor. ABD’li komutanlar, özellikle Hol ve Roj kamplarının “yeni nesil IŞİD militanları için kuluçka merkezi” olduğunu söylüyor.
Irak 17 bin vatandaşını geri aldı
ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanı Amiral Brad Cooper, BM Genel Kurulu oturumları sırasında Irak Cumhurbaşkanı Abdüllatif Reşid ve Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin ile görüşerek ülkeleri vatandaşlarını bu kamplardan daha hızlı geri almaya çağırdı. Irak bugüne kadar yaklaşık 17 bin vatandaşını geri aldı. Bu sayı içinde sadece 2025’in başından bu yana 9 bin kişi bulunuyor. Iraklıların, Suriyelilerden sonra kamplarda tutulan en büyük grup olduğu ifade ediliyor. Iraklı yetkililer, geri alınmayan IŞİD mensupları için uluslararası bir mahkeme kurulmasını önerdi. Ancak benzer çağrılar daha önce Suriye’nin kuzeydoğusundaki özerk yönetim tarafından da yapılmış, ancak uluslararası destek bulmamıştı.
Tişrin’de çatışma Halep'te kuşatma
Suriye Demokratik Güçleri (SDG), tarafından yapılan açıklamada, Suriye hükümetine bağlı güçlerin stratejik önemde bulunan Halep'e açılan Tişrin Barajı ve çevresine Şam’a bağlı ordu güçleri tarafından yoğun saldırılar yapıldığı ileri sürüldü.
SDG Medya Merkezi’nden yapılan açıklamaya göre, Şam hükümetine bağlı silahlı gruplar, ağır silahlarla Tişrin Barajı’nı ve çevresini hedef aldı. Tank ve topçu atışlarının baraj gövdesine ve işçi konutlarına isabet ettiği belirten açıklamada, “sivillerin hayatını tehlikeye sokan bu saldırıların büyük bir felakete yol açabileceği” uyarısında bulunuldu. SDG, “saldırıların ateşkes anlaşmalarını açıkça ihlal ettiğini” vurgulayarak Şam hükümetini sorumlu tuttu.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’nin (SOHR) aktardığına göre ise, baraj çevresinde hükümet yanlısı güçlerin SDG noktalarına sızma girişimi çatışmalara neden oldu. SDG’nin karşılık vermesi üzerine silahlı gruplar geri çekildi ve bölgede göreceli bir sakinlik sağlandı. SOHR, Türkiye destekli grupların Tişrin Barajı çevresindeki yerleşim bölgelerini topçu atışlarıyla hedef aldığı, bombardımanlarda yalnızca maddi hasar meydana geldiği, can kaybı yaşanmadığı kaydedildi. Konuya ilişkin Şam yönetiminden henüz bir açıklama yapılmazken Şam’a yakın medya kaynakları, SDG’nin, Halep'in doğusundaki Tişrin Barajı çevresinde Suriye Arap Ordusu’nun konuşlanma noktalarını topçu atışları ve intihar dronlarıyla hedef aldığını duyurdu.
Suriye’nin başkent Şam’dan sonra ikinci büyük kenti Halep'te Kürtlerin yaşadığı Eşrefiye ve Şeyh Maksud Mahalleleri çevresine Şam hükümetine bağlı silahlı grupların konuşlandırılması tansiyonu arttırdı. Erbil merkezli Rûdaw TV’ye konuşan Halep Eşrefiye ve Şeyh Maksud Mahalleleri Meclisi Eş Başkanı Nûrî Şêxo, silahlı grupların Halep'in Kürt mahalleleri çevresine 30 askeri nokta kurduğunu belirtti. Silahlı grupları gerginlik çıkarmaya çalışmakla ve savaş peşinde olmakla suçlayan Şêxo, "Kürtlerin sivil mahalleleri etrafında bazı yasadışı silahlı gruplar toplandı. Bir kısmı Savunma Bakanlığı'na bağlı, bir kısmı ise Hamzat, Emşat ve diğer bazı gruplar gibi Suriye savunma sistemi dışındaki silahlı gruplardır. Onlar daha çok gerginlik ve savaş çıkmasını istediler. 25 ila 30 askeri nokta kurdular" diye konuştu.
"Kuzeydoğu Suriye yolu kapatıldı"
Halep ile Kuzeydoğu Suriye (Rojava) arasındaki yolun da bir haftadır ulaşıma kapalı olduğunu ve ulaşım süresinin 4 saatten 10 saate çıktığını İfade eden Şêxo, "Deyr Hafir yolu tamamen kapalı. Bir haftadır ne bir araç ne de bir kişi giriş çıkış yapıyor. Cezîre bölgesine gidiş geliş çok zorlaştı. Eskiden Cezîre'ye ulaşmak 4 saat sürerken şimdi 8 ila 10 saat sürüyor. Grupların bu eylemleri mart ve nisan aylarındaki anlaşmalara tamamen aykırıdır" dedi.
