Evrensel’den Volkan Pekal’ın haberine göre, Posta ve Telgraf Teşkilatı (PTT AŞ) Başmüdürlüğünde, Kırtur Turizm adlı taşeron firma bünyesinde çalışan dağıtım işçileri, kendilerine dayatılan esnaf kurye modelini kabul etmedikleri için 1 Ağustos 2025 tarihinde topluca işten çıkarıldı. Karadeniz, İç Anadolu ve Adana’da 4 bin 500 işçi çalıştıran Kırtur şirketi, Adana’nın Seyhan ve Yüreğir ilçelerinin dağıtımını üstlenen 325 işçiyi işsiz bıraktı.
Ana yüklenici konumundaki Kırtur, kısa bir süre önce işçileri, Newnet adlı başka bir firmaya geçirdi. Şirket daha sonra işçilere, bu firmada “bağımsız çalışan” olarak, yani esnaf kurye statüsünde devam etmelerini dayattı. Firmaları değiştirilen işçiler, Kırtur bünyesinde yıllarca çalışmalarına rağmen birikmiş tazminatlarını alabilmek için dava açmak zorunda bırakıldıklarını ifade ediyor.
Esnaf kurye modeli dayatmasıyla patronların İş Yasası kapsamındaki tüm yükümlülüklerden kurtularak, tüm maliyet ve riski kendilerinin sırtına yüklemek istediğini belirten işçiler, “Ya esnaf kurye olarak devam edeceksiniz ya da iş akdiniz sonlandırılacak, tazminat da alamayacaksınız” şeklinde tehdit edildiklerini söylüyor.
Giderler işçiye, kâr patronlara
Yeni modelde işçilerin sigortası yapılmayacak, araç, yakıt, ceza, bakım ve ekipman giderleri de tamamen işçilere ait olacak. Kendi araçlarını temin etmeleri istenen işçiler, ikinci el bir aracın dahi 500 bin TL olduğunu, aylık araç maliyetinin ise 50 bin TL’yi bulduğunu ifade ediyor.
İşçilerin her biri, günlük ortalama 130 kargo dağıtmak zorunda. Parça başı sistemle çalışan işçilere gönderi başına yalnızca 26 TL + KDV, yani 31 TL ödeniyor. Aynı gönderi, firmaya 48 TL’ye faturalandırılıyor. Şirketler, arada hiçbir üretim veya hizmet sağlamadan 17 TL kâr elde ediyor. Üstelik vergi yükümlülüğü olmadan.
Kölelik sistemi dayatılıyor
11 yıllık bir dağıtım işçisi, “Günlük 80-90 gönderiyi dört mahallede dağıtıyorum. Kargoyu zamanında teslim edemezsek, ceza bize kesiliyor. Mesai ücreti artık yok. Akşam kaçta bitirirsek o zaman çıkıyoruz” diyor. İşçiler, minimum giderleri karşılayabilmek için ayda dağıtmaları gereken kargo sayısının bin 600 olduğunu belirtiyor. Bu da ayda yaklaşık 3 bin 500 kilometrelik sürüş anlamına geliyor.
İşçiler, şirketin, 45 kişilik dağıtım kadrosunu 40’a düşürmeye çalıştığını ifade ediyor. Bir işçinin ortalama tazminat alacağının 550 bin TL’yi bulduğunu ifade eden işçiler, esnaf kurye statüsünün, işçileri sendikal haklardan da mahrum bıraktığına dikkat çekiyor.
"Gönderi güvenliği ne olacak?"
İşçiler, bu modelin yalnızca kendilerini değil, yurttaşları da mağdur edeceğini söylüyor: “Kargoları artık kim taşıyacak? Güvenlik ne olacak? Şirketin sorumlusu ‘Adamlarımdan başkasına iş vermem’ diyor. Akrabalarını yerleştiriyorlar.”
İşçiler, PTT gibi kamu hizmeti yürüten bir kurumun, taşeronun taşeronu eliyle esnaf kurye sistemine geçmesinin, emekçilerin tüm haklarını gasbederken kamusal hizmetin niteliğini de tartışmalı hale getirdiğine dikkat çekiyor. PTT işçileri, “Biz ticaret değil, kamu hizmeti yapıyoruz. Yaşamak ve çalışmak istiyoruz; borç içinde ölmek değil” diyor.
