Obsesyonlar, kişinin kontrolü dışında gelen, endişe verici veya rahatsız edici düşüncelerdir. Örneğin, kirli olabileceği veya mikropların bulaşabileceği korkusu gibi obsesyonlar sıkça görülebilir. Bu düşünceler kişinin zihinsel sıkıntı yaşamasına neden olabilir.
Kompulsiyonlar ise obsesyonlarla başa çıkmak veya bu obsesyonları hafifletmek amacıyla kişi tarafından yapılan tekrarlayıcı davranışlardır. Örneğin, elleri sık sık yıkama, sayıları sürekli kontrol etme veya belirli bir düzeni takip etme gibi kompulsiyonlar yaygın örneklerdir. Bu kompulsiyonlar kişinin obsesyonlarını geçici olarak hafifletmeye veya ortadan kaldırmaya yöneliktir, ancak uzun vadede bu davranışlar OKB'nin daha da kötüleşmesine yol açabilir.
OKB, genellikle ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar ve yaşam boyu devam edebilir. Nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, genetik faktörler, çevresel etkenler ve beyin kimyasındaki dengesizliklerin bir kombinasyonunun OKB gelişimine katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk belirtileri nelerdir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) belirtileri, obsesyonlar ve kompulsiyonlar olarak iki ana kategoriye ayrılabilir. Her iki kategori de kişinin yaşamını olumsuz etkileyebilir ve şiddeti kişiden kişiye değişebilir. İşte OKB'nin yaygın belirtileri:
Obsesyonlar:
- Sürekli kirli veya mikroplarla kontaminasyon korkusu
- Endişe verici veya kötü şeylerin olacağı korkusu
- Simetri veya düzen takıntısı
- Kötü bir şey yapma korkusu
- Sayıları veya renkleri sürekli kontrol etme korkusu
- Cinsel, dini veya ahlaki obsesyonlar
Kompulsiyonlar:
- Elleri sık sık yıkama veya dezenfekte etme
- Kapıları veya pencereleri sürekli kontrol etme
- Belirli bir sırayla nesneleri düzenleme
- Sayma, dokunma veya başka ritüel davranışlar yapma
- Yeniden kontrol etme ritüelleri (örneğin, fırını tekrar tekrar kapatma)
- Mekânları sürekli temizleme veya düzenleme
- Bazı sayılar veya sözcüklerle özel ritüeller yapma
Obsesif Kompulsif Bozukluk neden meydana gelir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk'un (OKB) nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, birkaç faktörün bir araya gelmesinin bu bozukluğun gelişimine katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Bu faktörler şunlar olabilir:
- Genetik Faktörler: Aile geçmişi OKB riskini artırabilir. Ailesinde OKB olan kişilerin, bu bozukluğa yakalanma olasılığı diğerlerine göre daha yüksek olabilir. Bu, genetik yatkınlığın OKB'nin gelişiminde etkili olduğunu düşündürmektedir.
- Beyin Kimyası: Serotonin ve diğer nörotransmitterlerin beyindeki dengesizliklerin OKB'yi tetikleyebileceği öne sürülmüştür. Serotonin, duygusal ve davranışsal düzenlemelerde rol oynar, bu nedenle bu kimyasalın düzensizlikleri OKB semptomlarına katkıda bulunabilir.
- Çevresel Faktörler: Stresli yaşam olayları, travmalar veya çevresel faktörler OKB gelişiminde etkili olabilir. Özellikle çocukluk döneminde yaşanan travmatik olaylar, OKB riskini artırabilir.
- Öğrenme ve Davranışsal Faktörler: Bazı teoriler, kişinin obsesyonlarına ve kompulsiyonlarına verdiği tepkilerin zamanla OKB'nin gelişimine katkıda bulunabileceğini öne sürmektedir. Örneğin, bir kişi belirli bir düşünceyi veya korkuyu bastırmak için ritüel davranışlar geliştirdikçe, bu davranışlar OKB semptomlarının daha da kötüleşmesine neden olabilir.
- Enfeksiyonlar: Nadiren, bazı bakteriyel veya viral enfeksiyonlar OKB semptomlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu, bağışıklık sistemi yanıtlarının beyin kimyasını etkileyebileceği teorisine dayanır.
Obsesif kompulsif bozukluk tedavisi nedir?
- Değerlendirme ve Tanı: OKB tanısı konması için önce bir psikiyatrist, psikolog veya başka bir sağlık profesyoneli tarafından detaylı bir değerlendirme yapılır. Bu değerlendirme, kişinin semptomlarını anlamak, obsesyonlarını ve kompulsiyonlarını belirlemek ve OKB'nin şiddetini değerlendirmek için kullanılır.
- Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT): BDT, OKB tedavisinin birinci tercih edilen yöntemidir. BDT, kişinin obsesyonlarını ve kompulsiyonlarını nasıl yöneteceğini öğrenmesine yardımcı olur. Terapi sırasında kişi, obsesyonlarını tetikleyen düşünce ve duygusal tepkileri tanımak ve bunları değiştirmek üzerine çalışır. Ayrıca, obsesyonlarına karşı direnmeyi öğrenir ve kompulsiyonları azaltmayı hedefler. Terapist ile kişi arasında işbirliği önemlidir.
- İlaç Tedavisi: OKB semptomları şiddetli ise veya bilişsel-davranışçı terapi tek başına yeterli olmuyorsa, doktorlar genellikle antidepresan ilaçları reçete ederler. Serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) en sık reçete edilen ilaç sınıfıdır. Bu ilaçlar, serotonin seviyelerini düzenleyerek obsesyonları ve kompulsiyonları azaltmaya yardımcı olabilir. İlaç tedavisi uzman bir doktor tarafından yönlendirilmelidir ve ilaçların etkileri düzenli olarak izlenmelidir.
- Destek Grupları: OKB'li kişiler için destek grupları, başkalarıyla deneyimlerini paylaşma ve bu bozuklukla başa çıkma konusunda destek bulma fırsatı sunabilir. Bu gruplar, kişinin duygusal destek almasına ve benzer deneyimleri paylaşmasına yardımcı olabilir.
