İnsan Hakları Derneği (İHD) Merkezi Hapishane Komisyonu, 2024 yılına ait hapishane hak ihlalleri raporunu açıkladı. Rapora göre, Türkiye hapishanelerinde yıl boyunca en az 26 bin 632 hak ihlali yaşandı.
İHD Genel Merkezi'nde düzenlenen basın toplantısında açıklanan raporu, İHD Merkezi Hapishane Komisyonu Eş Sözcüsü Nuray Çevirmen kamuoyuna duyurdu. Raporda, tutsaklardan gelen başvurular, cezaevi ziyaretleri ve hazırlanan izleme raporları temel alındı.
Sağlık hakkı en çok ihlal edilen başlık
Rapora göre cezaevlerinde sağlık hakkı başlığı altında 5 bin 526 hak ihlali yaşandı. 28 Nisan 2025 itibariyle bin 412 hasta mahpus tespit edilirken, bunlardan 335’inin durumu ağır olarak tanımlandı. 230 mahpus tek başına yaşamını sürdüremiyor, 105’i dış yardıma muhtaç, 188’inin ise sürekli tıbbi takip altında olması gerekiyor.
Adli Tıp Kurumu’nun siyasallaştığına dikkat çeken Çevirmen, hastane raporlarının dikkate alınmaması ve güvenlik gerekçesiyle tahliyelerin engellenmesinin hasta mahpusların yaşamını tehlikeye attığını vurguladı.
Yaşam hakkı da ihlal ediliyor
Raporda, Adalet Bakanlığı verilerine göre 2024’te 818 tutuklu ve hükümlü yaşamını yitirdi. İHD ise kendi verileriyle en az 55 mahpusun ölümünü tespit edebildi.
Açlık grevleri ve tecrit protestoları
27 Kasım 2023’te 91 cezaevinde başlatılan açlık grevine toplam bin 997 mahpus katıldı. Grev, 4 Nisan 2024’te sona ererken, mahpuslar daha sonra eylemlerini mahkeme ve telefon görüşmelerine çıkmama biçiminde sürdürdü. Bu eylemler de 3 Temmuz 2024’te sonlandırıldı.
İşkence ve onur kırıcı uygulamalar artışta
Çevirmen, cezaevlerinde 4 bin 745 işkence ve kötü muamele vakası tespit ettiklerini açıkladı. Bu başlık altında darp, çıplak arama, ağız içi arama, ayakta sayım gibi onur kırıcı uygulamalara dikkat çekildi.
Kadın ve çocuk mahpuslar
2 Aralık 2024 itibariyle cezaevlerinde 16 bin 419 kadın mahpus bulunuyor. Ayrıca, 759 çocuk, anneleriyle birlikte cezaevinde kalıyor. Bu çocukların sağlıklı gelişimlerinin ciddi şekilde zarar gördüğü ifade edildi.
İHD’ye 2024 yılında 81’i Türkiye'den, 26’sı Irak Bağdat’tan olmak üzere 107 kadın mahpustan başvuru yapıldığı bildirildi.
Dezavantajlı gruplar: Engelli ve LGBTİ mahpuslar
Raporda, cezaevlerinde kalan engelli mahpusların sağlık hizmetlerine erişiminin sınırlı olduğu, kötü muamele ve uygun olmayan fiziksel koşullarla karşı karşıya kaldıkları belirtildi.
LGBTİ mahpusların ise cinsiyet kimlikleri nedeniyle ayrımcılığa uğradıkları, ancak bu konuda kamu kurumlarının herhangi bir veri paylaşmadığı kaydedildi.
İletişim ve sosyal hak ihlalleri
- Sosyal faaliyet hakkı: 4.028 ihlal
- Haberleşme hakkı: 4.474 ihlal
- Bilgiye erişim hakkı: 3.261 ihlal
Mahpuslara, resmi ilan almayan gazetelerin verilmediği, bazı cezaevlerinde kantinden alınan radyoların toplatıldığı ve televizyon izleme haklarının sınırlandığı aktarıldı.
