Cumhurbaşkanlığı’nın 2026 yılı programına göre, sosyal sigorta sisteminde finansal sürdürülebilirlik açısından önemli bir gösterge olan aktif/pasif oranı son üç yılda 2’den 1,61’e geriledi. Çırak, stajyer ve kursiyerler hariç tutulduğunda bu oran 1,49 seviyesine düştü.
Bu tablo, Türkiye’de her 1,49 çalışanın bir emekliyi finanse eder hale geldiğini gösteriyor. Oysa sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği için aktif/pasif oranının en az 3 olması gerekiyor. Programda, bu gerilemenin önüne geçmek için çeşitli tedbirler sıralandı. Bunlar arasında kolay işverenlik uygulamasının yaygınlaştırılması, mikro sigorta programlarının geliştirilmesi ve gelire dayalı prim bildirimi kapsamının genişletilmesi yer alıyor.
Kolay işverenlik uygulaması genişletilecek
Programda, sosyal güvenlik sistemine dahil olmayan veya sisteme erişimi zor olan gruplar için yeni kolaylaştırıcı mekanizmalar geliştirileceği belirtildi.
Bu kapsamda Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) halihazırda temizlik, çocuk ve yaşlı bakımı gibi ev işlerinde çalışanlar ile apartman görevlileri için e-Devlet üzerinden prim bildirimi yapılabilmesini sağlayan sistemin kapsamı genişletilecek.
Yeni düzenlemeyle farklı meslek gruplarının da bu kapsama alınması planlanıyor. Böylece kayıt dışı istihdamın önüne geçilmesi ve muhasebeci desteğine gerek kalmadan işverenlerin e-Devlet üzerinden sigorta işlemlerini yapabilmesi hedefleniyor.
Mikro sigorta sistemiyle düşük gelirli çalışanlara güvence
Cumhurbaşkanlığı programında, düşük gelirli esnaf, sanatkar, çiftçi ve mevsimlik çalışanlara yönelik özel sosyal sigorta programlarının oluşturulacağı belirtildi.
Yüksek primler nedeniyle sosyal güvenlik sisteminin dışında kalan bu gruplar için geliştirilecek mikro sigorta programları, kişilerin gelir düzeyine göre farklı prim seçenekleri sunacak. Bu sayede daha fazla vatandaşın sosyal güvenlik şemsiyesi altına alınması amaçlanıyor.
Prim gün süresine göre emekli maaşı belirlenecek
Programda dikkat çeken bir diğer başlık ise emekli maaşı hesaplama sisteminin yeniden düzenlenmesi oldu. Buna göre, aylık bağlama sistemi, kişilerin daha uzun süre istihdamda kalmasını teşvik edecek şekilde değiştirilecek.
Yeni modelde, sigortalılık süresi arttıkça emekli maaşının da artması öngörülüyor. Bu yolla erken emekliliğin önüne geçilmesi, çalışma sürelerinin uzatılması ve sosyal güvenlik sisteminde aktif/pasif dengesinin korunması hedefleniyor.
Ayrıca gelire dayalı prim bildirim kapsamının genişletilmesine yönelik çalışmalar da programda yer aldı.
Maluliyet aylığı alanlar yeniden işgücüne kazandırılacak
Programa göre, sürekli iş göremezlik raporu veya maluliyet aylığı alan kişilerin yeniden işgücüne katılabilmesi için mesleki rehabilitasyon uygulamaları hayata geçirilecek. Bu uygulama ile malul bireylerin istihdama dönüşünün desteklenmesi planlanıyor.
Esnek çalışma modelleri sosyal güvenlik sistemine entegre edilecek
Yeni program, çalışma hayatında esnek modellerin yaygınlaşmasına da zemin hazırlıyor. Buna göre kısa çalışma, evden çalışma ve hibrit çalışma gibi modellerin sosyal güvenlik sistemiyle uyumlu hale getirilmesi için teknik ve hukuki altyapı güçlendirilecek.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesindeki Bilim Kurulu, bir süredir esnek çalışma modelleri üzerinde çalışıyor. Bu sistemin hukuki altyapısının 2026 yılı içinde tamamlanması bekleniyor.
