Ekmek ve Gül’den Ela Ava’nın haberine göre, İran’da işçi önderi ve kadın hakları savunucusu Şerife Muhammedi hakkında verilen idam kararı, ülke içinde ve dışında geniş yankı uyandırdı. Uluslararası Af Örgütü, cezanın infaz edilmesinin İran’ın uluslararası insan hakları yükümlülüklerini ihlal edeceği uyarısında bulundu. İran’daki işçi örgütleri ve emekçi gruplar da hükme karşı bildiriler yayımladı.
Tutuklanma ve işkence süreci
45 yaşındaki Şerife Muhammedi, 5 Aralık 2023’te İran İstihbarat Bakanlığı tarafından gözaltına alındı. Reşt’ten Senendeç’e transfer edilen Muhammedi’nin, bu süreçte zorla itiraf için işkence ve kötü muameleye maruz bırakıldığı belirtildi. Şubat 2024’te işkenceye ilişkin şikâyette bulunan Muhammedi, dört hafta sonra tehditlerle şikâyetini geri çekmek zorunda bırakıldı. Mart ayında Lakan Cezaevi’ne geri gönderildi.
Kısa duruşmada verilen idam kararı
4 Temmuz 2024’te Reşt Devrim Mahkemesi, kısa süren kapalı bir duruşmada Muhammedi’yi “bağî” yani hükümete karşı silahlı ayaklanma suçlamasıyla idama mahkûm etti. Ancak kararda delil olarak barışçıl faaliyetleri gösterildi. Bunlar arasında kadın mahkûmlara destek vermesi, idam cezasına karşı çıkması ve “İşçi Örgütlenmelerinin Oluşturulmasına Yardım Komitesi” ile bağlantısı yer aldı.
Yargıtay karar değiştirdi
İlk aşamada Yargıtay, hükmü hukuki temelden yoksun bularak bozdu. Fakat 13 Şubat 2025’te Reşt Devrim Mahkemesi aynı kararı yeniden verdi. Aynı Yargıtay Dairesi, bu kez herhangi bir yeni delil olmamasına rağmen idam kararını onayladı.
Şerife Muhammedi, yaklaşık 20 aydır tutuklu bulunduğu Lakan Cezaevi’nde ağır koşullar altında yaşıyor. Hakkındaki idam hükmünün infaz edilme tehlikesi her geçen gün büyürken, hem İran içinden hem de uluslararası kamuoyundan tepkiler gelmeye devam ediyor.
İşçi komitelerine baskı ve tehdit
Peki İran İstihbarat Bakanlığı’nın Koordinasyon Komitesi İşçi Örgütlenmelerinin Oluşturulmasına Yardım Komitesi’nin faaliyetleri konusundaki hassasiyetinin nedeni neydi?
İstihbarat Bakanlığı’nın “Koordinasyon Komitesi”ne yönelik hassasiyetinin nedeni, bu yapının devlet kontrolünden bağımsız sendikal örgütlenme girişiminde bulunmasıydı.
Geçmiş on yıllarda İran’da işçi çalışması sürdürenler, Çalışma Bakanlığı ve “Khane Kargar”ın (İşçi Evi) denetiminden kurtulmak amacıyla bağımsız sendikalar kurmaya çalışmışlardı. Onlara göre bu, uluslararası medeni hukukta güvence altına alınmış en temel haklardan biriydi.
2004 yılında, “Özgür İşçi Örgütleri Kurma Takip Komitesi” tüzük hazırlayıp Çalışma Bakanlığı ile yazışarak yasal çerçevede bağımsız işçi örgütleri kurmanın yolunu açmaya çalıştı.
İran’da işçi haklarını savunma faaliyetleri fiilen yalnızca İslami şuralar veya mesleki dernekler üzerinden yürütülebiliyor. Ancak bu iki yapı da doğrudan devletin ve İşçi Evi’nin kontrolü altında.
2005 yılının Nisan ayında, Muhammed Hatemi hükümetinin son yılında, “İşçi Örgütleri Kurulmasına Yardım İçin Koordinasyon Komitesi” devletin denetimi dışında, bağımsız bir sivil yapı olarak ortaya çıktı ve sendikal faaliyetleri hükümetin kontrolüne tabi kılmadı.
Komite bu koşullarda faaliyetine başladı ve kısa sürede onlarca kişi ona katıldı. Komitenin eski sözcüsü Behruz Khabaz’ın aktardığına göre, o dönemde komiteyle işbirliği yapan onlarca kişi gözaltına alındı veya ifadeye çağrıldı.
İran’da her yıl ortalama 15 kadın idam ediliyor
Ancak bu komitelerin Şerife gibi önderler tarafından adım adım örgütlenmesi özellikle 2017’de bu yana İran’da işçi ve emekçilerin eylemlerinde önemli rol oynadı.
İran Ulusal Direniş Konseyi Kadın Komisyonu’nun bildirdiğine göre, İran’da her yıl ortalama 15 kadın idam ediliyor. İran rejimi, yalnızca 29 Temmuz–20 Ağustos tarihleri arasında 5 kadını idam etti. Adelabad Hapishanesi’nde Mahsa Ekberi’nin idamının ardından, 2025 takvim yılı içinde idam edilen kadın sayısı 29’a ulaşmış oldu.
