Pandemi döneminde adından söz ettiren kripto para bağımlılığı giderek artmaktadır. Herhangi bir çaba sarf etmeden ve kolaylıkla yükselişi gözlemlenebilecek bir değer ola Kripto varlıklar kişilerde yoğun merak uyandırmaktadır ve bu sanal paraya sahip olan kişilerde bağımlılık gelişebilmektedir.
Kısa zaman diliminde yaşanan fiyat dalgalanmaları ile yatırımcılarına ciddi kazanç sağlama imkânı sunan Kripto para piyasası yatırımcılarının sürekli takip ettiği bir alan olmaya başladı. Her ne kadar yatırım aracı olarak bilinse de kişilerin kripto parayı takip amacıyla telefon ve internet ortamında çok fazla zaman geçirmesi kripto para bağımlılığı olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca kripto paranın, kolay yoldan kazanç sağlama ve zengin olma hayalinin yatırımcılar üzerinde hipnotize bir kuvvet oluşturması bağımlılığa zemin hazırlamaktadır.
Bağımlılık oluştuğunu gösteren belirtiler arasında;
-Kripto paraların fiyat hareketleriyle yoğun şekilde meşgul olmak
-Sürekli olarak ekran başında oturup kripto paraların grafiklerini incelemek
-Günün her saatinde ya da kısa zaman dilimlerinde sürekli yatırımların son durumlarına bakmak
-Uykusuzluk
-Daha fazla haz ve heyecan duygusu yaşama isteği
-Sosyal hayattan kendini soyutlama
-Hobilere ve sosyal faaliyetlere ilgi kaybı
-Yoğun anksiyete ve tahammülsüzlük
-Aile ve çevreye karşı ilgisiz davranışlar
-Para ticareti yapmak için fazla miktarda para harcanmaya başlandıysa,
-Kişinin kendine ait olmayan paraları kullanması
- Sanal para bağımlılığını bırakmak isteyip bırakamaması
Bağımlı kişiler, bir süre sonra durumun ciddiyetine varırlar ve kripto para işlemlerini azaltırlar ancak bir süre sonra kaldıkları yerden devam ederler.
Bağımlılıkların psikolojik yönünü değerlendiren Klinik Psikolog Ayşegül Keskin, “Bağımlılık kavramı genel olarak madde kullanımını ifade etmek için kullanılsa da olumsuz sonuçları bulunan davranışların yapılmaya devam edilmesi de günümüzde davranışsal bağımlılık olarak tanımlanmaktadır. Bu noktada kripto para bağımlılığı veya kumar bağımlılığı daha değerli bir şey elde etme beklentisiyle değer verdiğiniz bir şeyi riske atmaktır. Kontrol edilemez bir dürtüdür. Kumar, beynin ödül sistemini diğer uyuşturucu ve uyarıcı maddeler gibi etkileyerek bağımlılığa yol açabilir. Bağımlılık geliştiğinde artık kontrol edilemez ve kişinin tüm işlevselliğini bozarak hayati tehdit oluşturur” açıklamasında bulundu.
Kaybet korkusunun kaygı bozukluğuna neden olduğunu belirten Keskin, “Bireyler bir insanı, bir nesneyi, bir durumu kaybetme korkusuyla karşı karşıya kaldıklarında veya kaybetme olasılığını düşündüklerinde büyük kaygı yaşarlar” dedi.
Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Onur Noyan, kripto para bağımlılığının kumar bağımlılığıyla benzer özellikler gösterdiğini belirtti.
Depresyon, kaygı bozukluğu gibi belirtiler varsa bir bütün halinde tedavi edilmeli diyen Prof. Dr. Noyan, “Kumar bağımlılığının tedavisinde, ilk adım olarak hastanın kapsamlı bir değerlendirmesi ve bu değerlendirme sonucunda hastanın eşlik eden başka psikiyatrik hastalıklarının olup olmadığına göre uzun vadeli bir tedavi planı oluşturuluyor.” diye konuştu.
“Transkraniyal manyetik simülasyon gibi derin beyin uyarımı teknikleriyle kumar isteğini azaltmaya yönelik tedaviler de uygulanabiliyor.”
Tedavinin bir ayağını doktor, psikolog ve diğer tedavi sağlayıcıları oluştururken, diğer ayağını da hastanın kendisi ve ailesinin oluşturduğunu anlatan Noyan, “Ailelerin desteği çok önemli. Bu süreçte farkındalık sağlanmalı. Hastayla birlikte tedavi sürecini yönetmeleri gerekiyor. Tedavi süreci bazen zorlayıcı olabiliyor. Ailenin tedavi devamlılığını sağlamak için destek olması büyük önem taşıyor. Bazı hastalar ayaktan tedavi ile ilaç ve terapi desteğiyle başarılı bir süreç geçirebilirken, bazıları için hastaneye yatırma gereksinimi duyulabilir. Hastaneye yatırılan hastalar için daha yapılandırılmış bir tedavi programı uygulanıyor. Bu tedaviye ek olarak, transkraniyal manyetik simülasyon gibi derin beyin uyarımı teknikleriyle kumar isteğini azaltmaya yönelik tedaviler de uygulanabiliyor.” şeklinde tedavi hakkında bilgi verdi.
“Kişi, sürekli para ihtiyacı hissediyorsa ve kayıplarını telafi etmek için daha fazla para yatırıyorsa, kontrolünü kaybetmiş demektir.”
Hobi ve yatırım fırsatı sağlayan Kripto para, aşırı ilgi gösterme sonrasında ve bu ilgi zamanla bağımlılığa dönüştürmenin mümkün olabileceğini belirten Noyan, “Eğer gün içerisinde sürekli olarak kripto para fiyatlarını kontrol ediyor, kazanç ya da kayıplarla ilgili sürekli düşünüyorsanız, durumun ciddi bir sürece doğru evrildiğini söyleyebiliriz.
Yatırım yapma planları kurarken, yatırım yaptıktan sonra sürekli olarak piyasayı takip etmek, sürekli yüksek veya düşük oranları beklemek ve bu konularla zihinsel olarak sürekli meşgul olmak riski artırıyor. Kaybetme ve kazanma döngüsü içerisinde, kaybeden öykülerinden uzaklaşma ve kazanan öykülerine daha çok odaklanma, bağımlılığın ilk işaretleridir. Kontrol kaybı da bağımlılığın diğer bir belirtisidir. Kişi, sürekli para ihtiyacı hissediyorsa ve kayıplarını telafi etmek için daha fazla para yatırıyorsa, kontrolünü kaybetmiş demektir” dedi.
