Adıyaman merkezine 86 km, Kahta’ya 51 km uzaklıkta bulunan Nemrut Dağı, 2 150 metre yüksekliğinde ve UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alıyor
Kommagene Kralı I. Antiochos’un anıt mezarı üzerine devasa tümülüs ve çevresindeki kral, tanrı, kartal ve aslan heykelleri hem dinsel törenler hem de astronomik gözlemler için kullanılmış. Heykellerin kafalarının depremler ve ikonoklasm sonucu yıkıldığı belirtilse de restorasyon çalışmalarıyla alan korunuyor.
Arsameia Kutsal Alanı Kommagene mirasında önemli durak
Kahta ilçesi sınırlarında yer alan Arsameia, M.Ö. 3. yüzyılda Arsemias tarafından kurulmuş bir Helenistik yerleşme. Arkeolojik kalıntılar arasında Mitras kabartmaları bulunan tren yolu kenarındaki kutsal alan, Kommagene kültürünün dini ve kraliyet yapısını simgeliyor.
Pirin Ören Yeri (Perre Antik Kent) Kommagene’nin şehrinden kalıntılar
Adıyaman’a sadece 5 km mesafede, Örenli Mahallesi içinde bulunan Perre Antik Kenti, Kommagene’nin beş büyük kentinden biri. Günümüzde sur duvarları, güncel bir çeşme ve 200 civarında kaya mezarı içeren nekropol ziyaretçiyi tarihî bir atmosferle karşılıyor.
Derik Kutsal Alanı Sincik’te antik dokuya açılan kapı
Sincik ilçesi Çatbahçe sınırında bulunan Derik, 125 metre yüksekliğinde iki tepe arasında yer alan kutsal bir yerleşke. Burada tapınak, çevre duvarı ve simetrik düzenli iki hercon mimari elemanı dikkat çekiyor.
Palanlı Mağarası: 40 000 yıllık paleolitik eser
Adıyaman merkezinin yaklaşık 10 km kuzeyindeki Palanlı Mağarası, M.Ö. 40 000 yıllarına tarihlenen Paleolitik döneme ait figürlerle dolu. Dağ keçisi ve geyik tasvirleri kazıma tekniğiyle yapılmış; bu figürlerden biri bugün hâlâ net şekilde görülebiliyor
Mağara arkeolojik sit alanı olarak korunuyor; girişleri demir kapılarla kapatılmış, varsak defineci tahribatlarına karşı dikkat çekiliyor
Turuş Kaya Mezarları Roma döneminden izler taşıyor
Şanlıurfa yolu üzerindeki Turuş (Kuyulu) köyü yakınlarında, yaklaşık 60 kaya mezarından oluşan bir kompleks yer alıyor. Bazı mezarların kabartmaları hayvan ve insan figürleriyle dikkat çekiyor.
Kaya Anıtları: Malpınar ve Haydaran’da taş üzerinde tarih
– Malpınar Kaya Anıtı, Göksu çayı vadisindeki taş anıtta 18 × 85 cm boyutlarında pastorallar içeren bir kitabeye sahip.
– Haydaran Kaya Anıtı, Kommagene II. Mithridates’in güneş tanrısı Helios ile karşı karşıya durduğu anıtsal kabartmasıyla tanınıyor.
Adıyaman Kalesi (Hisn‑ı Mansur) ve Yeni Kale Orta Çağın izleri
Şehir merkezindeki Hisn‑ı Mansur Kalesi, yaklaşık 25 metrelik höyük üzerinde yükseliyor. Yeni Kale ise Kocahisar yakınlarında yer alıyor; Memlük dönemi yapı özellikleri taşıyor, su depoları, hamam ve gizli suyoluna dikkat çekiyor.
Bölgedeki diğer kaleler: Gerger ve Besni
– Gerger Kalesi, Roma döneminden beri kullanılan, Fırat vadisine hakim stratejik noktada inşa edilmiş bir yapı.
– Besni Kalesi, Hitit döneminde temelleri atılan; Osmanlı'ya kadar varlığını sürdüren bir başka kültürel miras.
Tarihi Camiler: Ulu, Çarşı, Eskisaray, Kap ve Yenipınar
Adıyaman merkezinde ve mahallelerinde yer alan bu altı tarihi camii, Dulkadiroğulları’ndan Osmanlı’ya uzanan dönemde inşa edilip defalarca restore edildi. Kitabeler sayesinde 1550’den 1923’e uzanan bir süreci belgeleyip camilerin tarihteki yerini günümüze taşıyor.
